Rusya üzerinden yapılan Kazak petrol sevkiyatları bu yıl dördüncü kez kesintiye uğradı

Kazak ham petrol ihracatının büyük bölümünü taşıyan Rusya’nın güneyindeki petrol boru hattı sevkiyatlarında yine kısıtlamalar yaşanmakta. Kazakistan ekonomisinin başlıca döviz kaynaklarından biri olan petrol ihracatındaki gecikmeler, ekonomi üzerinde baskılar oluşturmak. Bu durum, Moskova’nın Kazakistan’ı Ukrayna savaşı konusundaki tarafsızlığı yüzünden bir cezalandırma olduğu yönündeki spekülasyonları güçlendirmekte.

Kazakistan’ın batısından Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki Novorossiysk’e kadar uzanan boru hattını işleten Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC), su altı ekipmanlarında hasar tespit ettiğini ve üç tanker yükleme rıhtımından ikisini hizmet dışı bırakmak zorunda kaldığını iletti.

Rusya liderliğindeki konsorsiyum 22 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, “Dalış ekiplerinin rutin bakım çalışmaları sırasında […] denizaltı manşonlarını yüzdürme tanklarına sabitleyen düğümlerde çatlaklar bulundu” ifadesi yer aldı. CPC, Novorossiysk terminalinin geçen kış yaşanan “son derece zor hava koşulları” nedeniyle hasar gördüğüne inanadıklarını iletti.

Küresel ham petrolün yaklaşık yüzde 1’ini işleyen ve Kazak hükümeti vergi gelirlerinin en büyük kaynağı olan petrol ihracatının CPC’deki operasyonları Bu yıl dördüncü kez kesintiye uğramakta.

İlk yaşanan kesinti, konsorsiyumun iki yükleme iskelesinde meydana gelen hasarın bir fırtınadan kaynaklandığını belirttiği Mart ayında gerçekleşti. Bağımsız gözlemciler bu açıklama konusunda şüphelerini dile getirirken,  özellikle konsorsiyumun Batılı ortakları kendi soruşturmalarını yürütemedikleri ilettiler. Yüklemeler bir aylık gecikmenin ardından son bulmuş, sevkiyatlar yeniden başlamıştı.

Bu gecikmenin ardından Haziran ayında, Rus yetkililerin bölgede İkinci Dünya Savaşı dönemine ait anti-gemi mühimmatının bulunduğunu iletlemeleri sonrasında bir kez daha CPC tarafından sevkiyatlar kesintiye uğramıştı.

Ertesi ay, bir Rus mahkemesi tarafından boru hattında çevre ihlalleri yapıldığı gerekçesiyle çalışmayı durdurma kararı çıkarıldı. Birkaç gün sonra da, daha yüksek bir mahkeme sevkiyatların devam etmesine izin vermiş ve konsorsiyuma ise nominal bir para cezası verilmişti.

Politik uzmanlara göre, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev’in halka açık bir forumda Vladimir Putin’e doğrudan olarak  Ukrayna topraklarında Rusya güdümünde oluşacak uydu devletleri tanımayacağını açıkça ifade etmesi ve Ukrayna savaşından dolayı yaşanan enerji krizini hafifletmek amacıyla, Avrupa’ya Kazak enerji kaynaklarını teklif etmesinden bir gün sonra sevkiyatlarda kesintilerin yaşanması, Kremlin’in bir Kazakistan’a karşı bir uyarısıydı.

Bu kez CPC konsorsiyumu, sorunun nedenini açıklamak için daha fazla kaynak göstermiş ve yaptıkları önceki  açıklamaya ek olarak , çatlak ekipmanın su altı fotoğrafları ve nasıl çalıştığının ayrıntılı bir açıklamasıyla birlikte tüm yükleme sistemini gösteren bir infografik hazırlamışlardı. Onarımların ne kadar süreceği konusunda herhangi bir açıklama yapılmamıştı. Reuters’un haberine göre de, 23 Ağustos’ta onarımların en az bir ay sürebileceği ve bu arada kalan tek rıhtımın “yoğun tempoda” çalışacağını ve toplam kapasitenin yüzde 60-70’ini aktarmaya devam edeceğini bildirmişlerdi.

2021’te CPC, Novorossiysk terminali üzerinden tahminen 510 milyon varile eşdeğer, yani 60,7 milyon ton petrol sevk edildi. Bu toplam petrolün 53 milyon tonu batı Kazakistan’daki Kaşagan, Tengiz ve Karaçaganak sahalarından gelen petroller oluşturmaktaydı. Kalan 7,7 milyon tonu ise Rus petrol şirketlerine aitti.

Geçen yıl petrol gelirleri Kazakistan’ın bütçesinin yaklaşık yüzde 44’ünü oluşturuyordu, yani bu bir boru hattı devlet gelirlerinin yaklaşık üçte birini kapsamaktaydı.

Son kapatma haberi ise bu kez Kazakistan’da öncekiler kadar şok etkisi yaratmadı. Sebep olarak, Kazakistan’ın savaştaki bağımsız konumu nedeniyle kasıtlı olarak Rusya tarafından cezalandırıldığına ait yaygın inanışın etkisini yitirmesinden dolayı olduğu düşünülmekte.