27 Ekim 2023 tarihinde Almatı’da “Ortak Türk Alfabesinin Bütünleştirici Rolü: Bilimsel Ve Sosyal Yönler” uluslararası konferansı düzenlendi. Etkinlik, Türk Akademisi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu’na bağlı Türk Dil Kurumu ve el-Farabi Kazak Ulusal Üniversitesi ile işbirliğiyle ve Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryası desteğiyle düzenlendi.
Konferansa Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye ve Özbekistan’dan tanınmış dilbilimciler ve önde gelen bilim kuruluşlarından uzmanların yanı sıra devlet insanları ve kanaat önderleri, Azerbaycan Cumhuriyeti ve Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu milletvekilleri ve diplomatik misyon temsilcileri katıldı.
Konferansta, Türk Dünyası alfabesi için ortak bir standardın geliştirilmesi, onun bütünleştirici rolü gibi konular ele alındı, katılımcı ülkelerin devlet dil politikası analiz edildi, alfabede birliğin sağlanmasına yönelik olası önlem ve adımlar belirlendi.
Konferansın başlamasından önce konuklar Farabi Müzesi’ni, Kütüphanenin okuma salonunu, BM Küresel Merkezi’nin salonunu, “Büyük Bozkırın Yedi Özelliği” odasını ve bilimsel başarıların yer aldığı sergiyi ziyaret etti.
Etkinliğin açılış törenine Türk Akademisi Başkanı Shahin Mustafayev, el-Farabi Kazak Ulusal Üniversitesi Yönetim Kurulu Başkanı ve Rektörü Janseit Tüymebayev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Danışmanı Malik Otarbayev, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Derya Örs, Türk Dil Kurumu Başkanı Osman Mert, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Aksakallar Konseyi Üyesi İkram Adırbekov, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Senato Milletvekili Darhan Kıdırali, TDT Genel Sekreter Yardımcısı Sadi Jafarov, Türk Devletleri Parlamenterler Asamblesi Genel Sekreter Yardımcısı Sakı Sadıkov, Kırgız Cumhuriyeti’nin Almatı Başkonsolosluğu Kosolos Yardımcısı Gulzat Abdrasulova, Türkiye Cumhuriyeti’nin Almatı Başkonsolosluğu Eğitim Ataşesi Ayhan Korkmaz katıldı.
Açılış konuşması yapan Türk Akademisi Başkanı Mustafayev, konferans katılımcılarına, kuruluşunun Türk ülkeleri akademik topluluklarının ortak bir alfabe ve terminoloji oluşturma çabalarını koordine etme konusunda yaptığı çalışmalar hakkında bilgi verdi. Bu hedeflerin TDT Devlet Başkanlarının 2021 yılındaki VIII. Zirvesinde kabul edilen “Türk Dünyası Vizyonu – 2040” belgesinde yer aldığına da dikkat çekti.
Akademi Başkanı, bugüne kadar yapılan araştırmalardan elde edilen deneyimlerin, ortak standart alfabe oluşturma sürecinde dil temelinin çok önemli olduğunu ancak bununla birlikte sosyokültürel faktörlerin de dikkate alınması gerektiğini gösterdiği görüşünü dile getirdi. Bu bağlamda Türk devletlerinin akademik çevrelerinin ortak alfabenin sosyokültürel önemine dikkat etmesi ve bu konunun disiplinler arası bir formatta çözülmesi gerektiğini kaydetti.
El-Farabi Kazak Ulusal Üniversitesi Yönetim Kurulu Başkanı ve Rektörü Janseit Tüymebayev konuşmasında Türk alfabelerinin tarihi ve gelişiminin sosyal bilimler ve beşeri bilimler alanında incelenmesinin kültürel mirasın korunmasında önemli bir konu olduğunu ifade etti.
Malik Otarbayev ise Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev adına tebrik mektubunu okudu. Ayrıca Cumhurbaşkanlığı Danışmanı bunu kaydetti. TDT Devlet Başkanları bir sonraki zirvesinin bu yılın 3 Kasım’ında Astana’da yapılacağını hatırlatarak, kardeş ülkelerin inisiyatifiyle kabul edilen “Türk Dünyası Vizyonu – 2040” belgesinin Türk devletleri arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesine yardımcı olacağını vurguladı.
Prof. Dr. Derya ÖRS konuşmasında, Türk Devletleri Teşkilatının alfabe konusuna verdiği değerin günden güne arttığını dile getirerek bu durumun önemine değindi. Prof. Dr. Derya ÖRS bu hususun önemli bir değişim ve dönüşüme yol açacağının bilincinde olduklarını kaydetti. Türk devletlerinin ortak ideallerini gerçekleştirmek adına atılacak en önemli adımın “ortak alfabe ülküsü” olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Derya ÖRS, ortak alfabeye geçiş süreci sonucunda daha iyi anlaşıp birbirimizi daha iyi tanıyacağımızı belirtti. Ülkemizde 1928 yılından bu yana Latin alfabesinin kullanılmakta olduğunu hatırlatan Derya ÖRS, bu alfabenin Azerbaycan, Türkmenistan ve Özbekistan’da her ülkenin kendi dil yapısına uygun olarak tatbik edildiğini ifade etti.
Prof. Dr. Osman MERT ise konuşmasında, 8. asırdan bu yana atalarımızın bu topraklarda çeşitli alfabeler kullansalar da alfabe birliğini her zaman kendi içlerinde sağladıklarını aktardı. Prof. Dr. Osman MERT ayrıca, günümüzdeki gelişmelerden de yola çıkarak çağımızda ortak alfabe konusunda hep birlikte ortak politikalar geliştirip uygulamak zorunda olduğumuzun altını çizdi.
Genel oturumun ardından etkinlik, “Entegrasyonun yönü olarak alfabe”, “Alfabe, dil ve kimlik” konularının ele alındığı panel oturumları formatında devam etti.
Katılımcılar, temsil edilen ülkelerin dil politikasını uygulayan devlet kurumları ve akademik çevrelerin yanı sıra TDT Aksakallar Konseyi Başkanlığı’nın dikkatine sunulacak konferans gündemindeki konular üzerinde fikir birliğine vardı.
Konferansa katılan bilim insanları, Ortak Alfabe Komisyonu’nun amaç ve çalışma ilkeleri ile Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun 29 Mayıs 2023’te Astana’da kabul edilen Birinci Toplantısı Sonuç Bildirgesi’ni destekleme kararlılıklarını teyit ettiler.
Etkinliğin sonunda konferans katılımcıları tüm konuların tartışılmasının ardından bir Sonuç Bildirgesi kabul etti.
