Ирак түрікмендері ДАИШ-тің Мосулдағы «Қырғын құдығынан» туыстарының мәйіттерінің шығарылуын күтуде

Ирактың Мосул қаласының Тал-Афар ауданы маңындағы 2014-2017 жылдар аралығында террор ұйымы ДАИШ-тың (Қазақстанда тыйым салынған) бақылауында болған барлық адамдардың қаза тапқан және Тал-Афардан келген түрікмендер деп есептелген мәйіттерінің қалдықтарын эксгумациялау жұмыстары басталды, деп жазады Анадолу агенттігі.

Жоғалған туыстарынан жылдар бойы хабар алмаған мыңдаған Ирак түрікмені ДАИШ-тің «қырғын шұңқырынан» туыстарының мәйіттерінің шығарылуын күтіп отыр.

Тереңдігі 100 метрден асатын ДАИШ террор ұйымы Телафер ауданының оңтүстігінде шамамен 10 шақырым жерде орналасқан және жергілікті халық арасында «Аллав Антер» құдығы деп аталатын құдықты «Тозақ құдығы» деп атады.

ДАИШ 2014 жылы 9 маусымда аймақты бақылауға алғаннан кейін мыңдаған адамды өлтіріп, осы құдыққа тастады.

Түрікмендер ДАИШ-тің ұрлап әкеткен және тағдырына қол жеткізе алмаған туыстарының осы құдыққа лақтырылғанын хабарлады.

Түркімен мекемелері, бірлестіктері және үкіметтік емес ұйымдарының бастамасымен бұл жаппай бейіт Ирак үкіметі тарапынан 10 жылдан кейін ашылып, мәйіттер эксгумациялана бастады.

Түрікменелі Ынтымақтастық және Мәдениет қорының президенті Турхан Кетене Aнадолу Aгенттігі тілшісіне жасаған мәлімдемесінде ДАИШ террор ұйымы жаппай бейітке айналдырған бұл терең құдықта 1000-нан астам Талафар түрікменінің мәйіті бар екенін айтты.

Кетене террор ұйымы ДАИШ-тің аймақты бақылауға алған 2014-2017 жылдар аралығында Тал Афардан мыңдаған түрікменді ұрлағанын және олардың тағдыры туралы ешқандай мәлімет болмағанын білдірді.

Құдықтың жаппай бейіт екенін үкімет өкілдеріне 6 жыл бұрын хабарлағандарын айтқан Кетене жақында басталған мәйіттер мен қалдықтарды шығару жұмыстарының жалғасуын қалайды.

ДАИШ-тың осы жерде адамзатқа қарсы жаппай өлтіру жасағанын еске салған Кетене халықаралық адам құқығы декларациясына сәйкес мәйітті эксгумациялау жұмыстарының үзілмеуін және жоғалған мыңдаған адамның денесінің тез арада табылуын қалайды.

Мәйіттердің арасында әйелдер мен балалардың қалдықтары бар.

Телафер ауданының әкімі Халил Мухсин үкіметтік емес ұйымдардан алған мәліметтер мен құжаттар негізінде құдықта 1500-ден астам мәйіт бар деп есептейтіндерін айтты.

Мухсин құдықтағы мәйіт қалдықтарын шығару жұмыстарының шамамен бір жарым ай бойы жалғасып жатқанын айтып, жаппай бейітте әлі де із-түзсіз жоғалған көптеген адамның денесінің бар екеніне тоқталды.

Мухсин Тал-Афарда құдықтан басқа да көптеген жаппай қабірлердің бар екенін, бірақ олардың әлі ашылмағанын айтты.

Қазылған мәйіттердің арасында көптеген балалар мен әйелдердің қалдықтары бар», — деді ол. Мухсин зерттеулердің тездетілуін және ДНҚ сынағының жүргізілуін талап етеді.

Түркіменелі Ынтымақтастық және Мәдениет Қорына қарасты Түркменелі Адам құқықтары орталығының Телафер координаторы Али Хабиб ДАИШ лаңкестік ұйымы бұрын жариялаған кадрлар мен аймақ халқының куәгерлерінің куәліктері бойынша түркімендердің мәйіттері болғанын айтты.

Хабиб 2017 жылы 9 желтоқсанда ДАИШ-тың аймақтан шығарылуы және Мосулдың қайтарылуынан кейін бұл жаппай мазарға байланысты үкіметтің маңызды органдарына жүгінгендерін және Ирак премьер-министріне, Ирактың адам құқығы және премьер-министрлікке қарасты шейіттер құқығы мекемесіне, Біріккен Ұлттар Ұйымына құжат тапсырғандарын білдірді.

Тал-Афардағы 1300-ден астам түрікменнің тағдыры туралы олардың зерттеулері мен орталықтарына жасаған өтініштері бойынша ешқандай мәлімет жоқ екеніне назар аударған Хабиб бұл терең құдықта мыңдаған мәйіт бар деп есептейтіндерін білдірді.

Хабиб шамамен бір жарым ай бойы жалғасқан жұмыс барысында құдықтан 200-ден астам мәйіттің шығарылғанын, қалдықтардың ДНК сараптамасы үшін Ирак Денсаулық министрлігіне жіберілгенін айтты.

Хабиб құдықтағы жаппай бейіттің Мосулда ДАИШ-тің аймақтан тазартылғаннан бері табылған ең үлкен жаппай бейіт екенін айтты.

Шаңды дауыл мен ыстық ауа райының жұмысты қиындатқанын айтқан Хабиб былай деп жалғастырды: «Мәйітті іздеу қиын жағдайда жүргізілуде. Туыстарынан айырылған мыңдаған адам мұндағы жұмысты жіті қадағалайды. 10 жыл күту оңай емес».

ДАИШ лаңкестік ұйымы 2014 жылы маусым айында Мосул, Салахаддин және Анбарды толығымен және Дияла мен Киркук қалаларының бір бөлігін басып алып, жылдар бойы бұл аймақтар ұйымнан қайтарылды.

Ирактың бұрынғы премьер-министрі Хайдар әл-Абади 2017 жылы 9 желтоқсанда ұйымды жеңгенін жариялады.