2023 жылғы 29 мамырда Астанада «Пандемия сабақтары: Қазақстан тәжірибесі» халықаралық форумы (бұдан әрі – QazBioPharm) басталды, оның мақсаты COVID-19 коронавирустық инфекциясы мысалында пандемиялық қатерлерді кешенді еңсеру жөніндегі шаралардың институционалдық жадын сақтау, пандемия кезеңінде биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде мемлекеттік және өзге де органдар мен ғылыми ұйымдардың тиімді қызметін таныту болып табылады, жазады Turanews.kz.
«Пандемия сабақтары: Қазақстан тәжірибесі» Халықаралық форумы «QazVaC: ТАЙТАЛАС» деректі публицистикалық кітабының тұсаукесерінен басталды. Бұл кітап коронавирустық инфекция пандемиясымен күрес кезінде отандық вакцинаны жасаған қазақ ғалымдарының еңбегіне арналған. Айта кетейік, QazBioPharm бағдарламасына бірқатар мемлекеттік органдардың алғашқы басшылары, Парламент депутаттары, халықаралық ұйымдардың өкілдері, жетекші ғалымдар, көрнекті қоғам қайраткерлері мен бизнес өкілдері қатысты.
Форумға Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары А. Көлгінов, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты А. Әлназарова, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты А. Аймағамбетов, Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрі С. Нұрбек, «QazBioPharm «Ұлттық холдингі» АҚ Директорлар кеңесінің төрағасы Б. Сапарбаев, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы «Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым академиясы» КЕАҚ басқарма президенті» К. Закария қатысып, құттықтау сөз сөйледі.
«Құрметті форумға қатысушылар, соңғы 3-4 жылда бүкіл әлем өте күрделі жағдайды бастан өткізді. COVID-19 пандемиясын «үшінші дүниежүзілік соғыспен» салыстыру кездейсоқ емес, яғни жаңа індеттің әсерінен миллиондаған адамдардың өмірі қысқарды, экономика мен қоғамға орасан зор зиян келді. Вирустың жедел дамуы және кең таралуы жекелеген салаларды дағдарысқа ұшыратты, денсаулық сақтау жүйесінің әлсіз жақтарын көрсетті, жұқпалы аурулардың таралуы кезінде халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі проблемаларды анықтады, инфекциямен күресу үшін ең тиімді шараларды көрсетті. Жалпы пандемия адамзаттың әдеттегі өмір салтын өзгертті.
Пандемия кезінде Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың тапсырмасы бойынша біз бірден бес платформада коронавирусқа қарсы бірнеше кандидаттық вакцинаны әзірлеуді бастадық. Бұл инактивацияланған QazVac вакцинасы, суббірлікті вакцина, екі рекомбинантты вакцина және тірі вакцина.
Қадірлі әріптестер, корновирус індетінен болған пандемия қоғамның кез-келген саласы бір мақсатқа бірлесіп қызмет атқарған жағдайда ғана осындай сынақтардан тиімді қорғануға болатынын көрсетті.
Тіршілік болған жерде аса қауіпті індеттер болады, мысалы жақында ғана – 23 мамырда Женевада өткен жыл сайынғы ассамблеяда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының өкілдері адамзатқа COVID-тен де зиянды жаңа пандемия қаупі бар екенін баяндады.
Демек, болашақта біз кез-келген қауіпке қарсы тұруға дайын болуға тиіспіз. COVID-19 пандемиясынан қандай сабақ алдық және болашақта қорғану үшін қандай нақты қадамдар қажет деген сұрақты бүгінгі форумға қатысушылар және сарапшылар жан-жақты талқылайды деп ойлаймын», – дейді Күнсұлу Закарья Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы ҚР ҰҒА Президентінің
«Сіздерді – Қазақстанның астанасында көргенімізге қуаныштымыз. Бұл залда мемлекеттік органдардың, дипломатиялық корпустың, беделді халықаралық ұйымдардың, халықаралық ғылыми қоғамдастықтың және бизнес-құрылымдардың өкілдері жиналды. Әсіресе шетелдік қонақтарға алғыс айтқым келеді! Форум Қазақстанда, COVID-19-ға қарсы өзінің «QazVac» вакцинасын әзірлеуші елдердің қатарына кірген елде өтіп жатқаны маңызды болып табылады.
Қазақстан пандемия кезеңіндегі эпидемиологиялық жағдайды бағалау мен болжаудың шектеу шараларының жиынтығымен бірегей кешенді жүйесін әзірледі. Бұл модельді ДДҰ-ның Қазақстандағы Тұрақты өкілдігі мақұлдады, сондай-ақ ЕО елдері бейімдеді және көрші мемлекеттер жоғары бағалады.
Біздің жеңісіміз – ержүрек дәрігерлер мен микробиолог ғалымдардың бірігуі ғана емес, мемлекеттік органдардың үйлесімді жұмысының, бизнес-қоғамдастық пен азаматтарымыздың қолдауының нәтижесі.
Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанда Биотехнология және биофармацевтика саласын дамыту мәселелеріне ерекше назар аударады, бұл туралы ол өз сөзінде бірнеше рет айтқан еді. Оның бастамасымен Қазақстан Республикасында алғашқы ірі толық циклді биофармацевтикалық зауыт салынды, бір жыл бұрын «QazBioPharm» Ұлттық холдингі құрылды.
Көп нәрсе жасалды және одан да көп жұмыс атқарылады. Біз үшін басқа елдердің тәжірибесі маңызды, біз диалог жасауға ашықпыз. Форумға қатысушылардың – биотехнология және биологиялық қауіпсіздік саласындағы көрнекті ғалымдардың пікірлері біз үшін маңызды», – деді Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары Алтай Көлгінов
«Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі халқымыздың денсаулығы мен әл-ауқатын қорғауға мүдделі. 2020-2022 жылдары ғылыми зерттеулерді орындауға 30-ға жуық конкурс өткізілді, соның нәтижесінде гранттық қаржыландыру шеңберінде 1507 жоба және бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру бойынша 103 ғылыми-техникалық бағдарлама іске асырылуда. Олардың ішінде 6 ғылыми-техникалық бағдарлама және 49 гранттық жоба «QazBioPharm» Ұлттық холдингі» АҚ еншілес ұйымдарының ғалымдарының қатысуымен жүзеге асырылды. Ғылыми жобаларды іске асыру нәтижелері бойынша өзекті инфекциялардың қоздырғыштарын, дәрілік заттар мен профилактикалық препараттарды, оның ішінде короновирустық инфекцияға қарсы вакциналарды анықтау үшін арнайы диагностикумдар әзірленді. Олардың ішінде Холдинг ғалымдары рекордтық қысқа мерзімде (47 күн) әзірлеген QazVac коронавирусына қарсы алғашқы Қазақстандық вакцинаны атап өтуге болады. Клиникалық сынақтардың нәтижелері бойынша вакцинаның қауіпсіздігі мен жоғары иммуногенділігі дәлелденді. Клиникалық зерттеулердің нәтижелері The Lancet тобына кіретін eclinicalmedicine рейтингтік журналында 2 мақалада жарияланған. Әзірлеушілер атап өткендей, QazVac вакцинасын Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 2021 жылдың тамызында қолдану үшін ұсынған. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, 2023 жылдың мамыр айының басында QazVac вакцинациясын 5,5 миллионнан астам адам алған.
ҚР МВО ҒТП шеңберінде Covid-19-ға қарсы тағы бірнеше вакцина әзірленді. QazCoVac-Р суббірлік вакцинасы жақсы көрсеткіштермен клиникалық зерттеулердің 2 кезеңінен өтті. Сонымен қатар, негізінде 2 векторлық вакцина жасалды каприпоксвирус тұмауы вирусының векторы, сондай-ақ тірі әлсіретілген вакцина жасалды. Холдинг ғалымдарының зерттеу нәтижелері қазақстандық ғылымның ғана емес, бүкіл әлемнің серпінді жетістіктері болып табылады деп санаймыз. Қазақстан ғылым саласындағы уәкілетті орган отандық ғалымдарға ғылыми зерттеулер мен әзірлемелер жүргізу үшін барлық қажетті ресурстарды уақтылы ұсынды, сондай-ақ денсаулықты қорғау шаралары мен аурудың алдын алу туралы ақпаратты таратуға да жәрдемдесті.
Сондай-ақ, пандемия кезінде Министрлік қашықтықтан оқыту технологияларын әзірлеуге және олардың денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және инфекцияның таралу тізбегін үзу үшін жоғары оқу орындарының студенттеріне онлайн курстар ұйымдастыруға қолдау көрсеткенін атап өткім келеді.
Біздің жұмысымыз және Қазақстан Республикасында ғылым мен білім беруді дамытуға қосқан үлесіміз азаматтарымыздың өмір сүру сапасын жақсартуға және кез келген сын-қатерлер мен сынақтар кезінде олардың денсаулығын қамтамасыз етуге көмектесетініне сенімдіміз. Біз еліміздің және халқымыздың игілігі үшін жұмыс істеуді жалғастырамыз және азаматтарымыздың денсаулығы мен әл – ауқатын қорғау үшін бар күшімізді саламыз!», – деді Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек
Айта кетейік, QazVac вакцинасы – COVID-19 алдын алу үшін биологиялық қауіпсіздік мәселелері ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары әзірлеген. Ол SARS-CoV-2 вирусын инактивациялау үшін химиялық заттарды қолдануды қамтитын инактивацияланған вирус технологиясына негізделген. Вакцинаны ағзаға енгізгеннен кейін, иммундық жүйе вируспен байланысқа түскен жағдайда инфекциядан қорғауға қабілетті антиденелер шығара бастайды.
QazVac вакцинасының клиникалық сынақтарын Қазақстанда 2020 жылы 18 бен 85 жас аралығындағы 3 000 ерікті қабылдады. Зерттеу нәтижесінде , вакцина COVID-19 вирусының алдын алуда 90%-дан астам тиімділігін көрсетті.
QazVac вакцинасын Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі мақұлдады және Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 2021 жылдың тамызында қолдануға ұсынды.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, 2023 жылдың мамыр айының басында QazVac вакцинациясын 5,5 миллионнан астам адам қабылдаған.
Жалпы, QazVac вакцинасы COVID-19 алдын алудың тиімді және қауіпсіз құралы болып табылады. Клиникалық сынақтардың нәтижелері вакцинаның жоғары тиімділігін көрсетті, ал Қазақстанда вакцинацияланған адамдардың саны халықтың вакцинацияға деген сенімін көрсетеді.
Спикерлер мен қатысушылар Қазақстанның COVID-19 пандемиясымен күрестегі тәжірибесін, биологиялық қауіптердің алдын алу мен болжаудағы тетіктері мен стратегияларын, биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін COVID-19-ға қарсы жаңа препараттар мен құралдарды әзірлеу жөніндегі озық технологиялар туралы пікірлерімен бөлісіп, талқылай бастады.
QazBioPharm баяндамалары: Қазақстан Республикасында қабылданған COVID-19-ға ден қою шаралары. Сабақтар (Ғиният Ажар, Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрі), Қазақстанның COVID-19-ға қарсы вакцинаны әзірлеу және шығару тәжірибесі (Абдураимов Ерғали Орынбасарұлы, «QazBioPharm «Ұлттық холдингі» АҚ Бас директоры), Covid-19 pandemic in the United States: response and recovery (Шухрат Миталипов, АҚШ, Портленд, Орегон денсаулық және ғылым университетіндегі эмбриондық жасушалық және гендік терапия орталық директоры), Қазақстанда COVID-19 кезінде пациенттерді бақылауда дәлелді тәсілдерді қолдану тәжірибесі (Спатаев Ербол Маратұлы, Қазақстандағы ДДҰ елдік кеңсесінің жобалық офицері), Vaccine R&D responses to the covıd-19 pandemic in Turkey and what should we do for future pandemics (Osman Ergonis, Professor at the Selcuk University,Turkey)
Пандемия қорытындылары: елдің дәрілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін өз өндірісін қалыптастыру (Есқалиев Ерхат Серікұлы, «СК-Фармация» ЖШС Басқарма төрағасы)
COVID-19-ға қарсы вакцинациялауды ілгерілету жөніндегі науқан: Қазақстан тәжірибесі (Ошақбаев Рахим Сәкенұлы, ҚҚ директоры»»Талап» қолданбалы зерттеулер орталығы, «QazBioPharm «Ұлттық холдингі» АҚ Директорлар кеңесінің мүшесі)
COVID-19 pandemic and spill over of the virus from humans to animals (Sasan Fereidouni, Senior Scientist at the Research Institute Wildlife Ecology of Veterinary Medicine university Vienna Austria), Қырғызстан республикасындағы коронавируспен күрес. COVID-19 пандемиясының әлеуметтік-экономикалық салдары (Мадумаров Акрам Камбаралиевич, Қырғыз Республикасы Ұлттық Ғылым академиясы жанындағы «биотехнология институты» микробиология зертханасының меңгерушісі, Бішкек, Қырғызстан), ҰБО-ның COVID-19 пандемиясына төнген қатерге ден қою тәжірибесі: қорытындылар мен шығу жолдары (Скиба Юрий Александрович , Алматы қаласындағы «Ұлттық биотехнология орталығы» ЖШС филиалының басшысы ).
Сондай-ақ, QazBioPharm алаңында «QazVac құру тарихы» фото-көрмесі, Холдингтің еншілес ұйымдарының ғылыми қызметінің жетістіктері және іс-шараның демеушілері болып табылатын бизнес-құрылымдардың жобалары ұсынылды.
