Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ile Çin Ulusal Doğal Araştırma Vakfı (NSFC) ikili işbirliği programı kapsamında 2020’de kabul edilen “Geniş Etkili Yeni Anti-Korona Virüs Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi” çerçevesinde KOÜ’den proje yürütücüsü Prof. Dr. Aynur Karadenizli ile öğretim üyeleri Prof. Dr. Murat Kasap, Prof. Dr. Gürler Akpınar, doktor öğretim üyeleri Hüseyin Uzuner ve Emel Azak çalıştı.
Akademisyenler, projenin Türkiye ayağında, KOÜ Tıp Fakültesi Moleküler Araştırma ve Antikor Laboratuvarı’nda yer alan Antikor Üretim Birimi ile Proteomiks Birimi’nde protein hedefli ilaç molekülünün antikor kısmını üretti.
Üretilen antikorla ilişkili iki molekülün, Kovid-19 etkeni SARS-CoV-2 ve mevsimsel koronavirüslere karşı etkin olduğu belirlendi.
Akademisyenler, etkinliği yüksek 2 antikoru seçip proje ortakları olan Çin’den Shanghai Jiao Tong Üniversitesine gönderdi. Burada yapılan ek çalışmalar sonrasında molekül için uluslararası patente başvuruldu.
“Virüsün hücre girişinin engellenmesi ve hücre dışında ortadan kaldırılması hedefleniyor”
Prof. Dr. Karadenizli, TÜBİTAK ve NSFC ikili işbirliği çerçevesinde yürüttükleri uluslararası projede SARS-CoV-2’nin hem solunum sistemi hücreleri içine girişinin engellenmesini hem de hücre dışında ortadan kaldırılmasını hedeflediklerini söyledi.
Karadenizli, Kasım 2020’de onaylanan projede Türk partnerler olarak birinci planda antikor üretmeleri gerektiğini aktararak, laboratuvarlarında özellikle SARS-CoV-2 virüsünün yapısal olmayan proteinlerinden birine karşı 2 antikor elde ettiklerini kaydetti.
Bunları elde edilen diğer antikorlar arasından seçtiklerini dile getiren Karadenizli, “Antikorların afinite (antikor ile antijen arasındaki ilişki) ve aviditesiyle (antikor ve kompleks antijen arasındaki bağlanma kuvveti) ilgili çalışmaları yaptık. Sonuçta 2 antikoru bu proje için Çin’deki partner laboratuvara gönderdik. Projede bizim yaptığımız kısım da var, onların yaptığı kısım da var. Onlar yaptıklarını bize gönderip, biz onlar üzerinde de çalışıyoruz. Örneğin, hücre içinde virüsün engellenmesine yönelik mekanizmada çok sayıda molekül arasından taranan 12 molekül vardı. Bunları bize gönderdiler. Bunların virüsler üzerindeki etkilerine baktık. Burada SARS-CoV-2 yanında mevsimsel koronavirüsleri de taradık ve onların içerisinden 2 molekülü etkin bulduk.” diye konuştu.
“Tedavide uygulanacak molekülün yapımına geçildi”
Karadenizli, moleküllerden elde ettikleri verileri partnerlerine ilettiklerini belirterek, şöyle devam etti:
“Ürettiğimiz antikorların da kullanıldığı ‘PROTAC molekülü’ dediğimiz tedavide uygulanacak molekülün yapımına geçildi. Önceden virüs üzerinde etkinliğini bulduğumuz 2 molekül için de sevindirici haber; patent başvurusunda da bulunuldu. Bunun ön hazırlığını yaptık. Kovid-19 hastasıyla temas riskli durumda kullanılabilecek bir ilaç ya da virüsle enfekte olmuş; baş ağrısı, üst solunum yolu enfeksiyonu, kas ağrıları gibi şikayetleri olan hastaların tedavisinde kullanılacak.”
İlaç molekülünün, şikayeti ve riski olmayan kişilerde aşılama gibi kullanılmayacağını vurgulayan Karadenizli, “Belli bir yaşın üzerindeki hastalarda risk hala mevcut. Toplumun büyük bir kesimi olmasa bile ileri düzeyde obez olan, kilolu olan kişilerde de risk yine söz konusu. Hedef kitleyi bu grup oluşturuyor.” ifadelerini kullandı.
