Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in ev sahipliğinde yarın yapılacak zirveye, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman katılacak.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in de zirvede onur konuğu olarak yer alması bekleniyor.
Liderler, zirvede, mevcut jeopolitik ve jeoekonomik koşullardaki Orta Asya’nın stratejik konumunun yanı sıra bölge ülkeleri arasındaki etkileşimi, sosyoekonomik imkanları, karşılıklı ticareti, Trans Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridoru’nun geliştirilmesi bağlantılı ulaştırma ve lojistik alandaki fırsatları, Afganistan, bölgesel güvenlik, Aral Gölü kaynaklı çevre krizi ve su kaynakları gibi konu başlıklarını istişare edecek.
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Asya Araştırmaları Bölümü Başuzmanı Alişer Tastenov, 9 Ağustos’ta Astana’daki Orta Asya Devlet Başkanları 6. İstişare Toplantısı’nda bölgenin kalkınması açısından dönüm noktası niteliğindeki çok yönlü işbirliğinin yeni dinamiklerinin belirleneceğini söyledi.
Tastenov, ticaret ve ekonomik ortaklık, ulaştırma ve lojistik altyapının geliştirilmesi de dahil olmak üzere bölgedeki işbirliği, istikrar ve güvenliğin geliştirilmesi odaklı konuların da masada olacağını belirterek, “Zirvede, ‘Orta Asya-2024 Bölgesel İşbirliğinin Geliştirilmesi Stratejisi’nin kabul edilmesi planlanıyor. Bu kavramsal belge, 5 taraflı etkileşimi genişletmek ve Orta Asya’nın uluslararası özneliğini güçlendirmek için hazırlandı.” dedi.
Orta Asya Devlet Başkanları Birinci İstişare Toplantısı’nın 2018’de Kazakistan’ın başkenti Astana’da düzenlendiğine dikkati çeken Tastenov, “Orta Asya liderlerinin bu toplantıları, şu anda bir gelenekten daha fazlası haline geldi. Ortak zorlukları çözmeye yönelik ortak eylemlerle bölgesel işbirliği ve kalkınma için yapıcı bir platform görevi görüyor.” diye konuştu.
Tastenov, son yıllarda Orta Asya ülkeleri arasında ikili ilişkilerin “müttefik” seviyesine yükseldiğine işaret ederek, “Bölgesel ilişkilerin önceliği arttı ve ortaklıkta yeni boyutlara ulaşıldı. Yalnızca son 10 yılda bölge ülkeleri arasındaki karşılıklı ticaret 2,5 kat artarak neredeyse 11 milyar dolara ulaştı. Genel olarak, bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi ve yatırım ortamının iyileştirilmesi, Orta Asya’da ekonomik işbirliğinin ve iş ortamının geliştirilmesinde temel faktörler haline geliyor.” ifadelerini kullandı.
Kazakistan ile Özbekistan, “tam serbest ticaret rejimi”ne geçmeyi planlıyor
Orta Asya’nın iki büyük ekonomisi Kazakistan ile Özbekistan arasındaki etkileşim ise artıyor. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in zirve öncesi Kazakistan’a yaptığı resmi ziyaret ise bunu kanıtlıyor. Karşılıklı ticareti 10 milyar dolara çıkarmayı hedefleyen iki ülke hükümetleri, “tam serbest ticaret rejimi”ne geçmeyi planlıyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Başkanı Yerkin Tukumov, söz konusu ziyaret öncesi düzenlenen “Kazakistan-Özbekistan Uzman Konseyi”nin ilk toplantısında yaptığı konuşmada, Konsey’in sadece belirli konuların tartışılacağı bir platform olmayı değil aynı zamanda ortak kalkınmaya yönelik etkili mekanizmalar arayışında fikir üretmeyi amaçlayan bir platform olmasını hedeflediğini bildirdi.
Tukumov, Kazakistan ile Özbekistan ilişkilerinin 2022’de iki ülke liderleri tarafından imzalanan “müttefiklik deklarasyonu” ile yeni bir boyuta ulaştığını hatırlattı.
Özellikle iki ülke arasındaki sınır kontrol prosedürlerini basitleştirerek sınır ötesi işbirliğinin geliştirilmesinin önemine dikkati çeken Tukumov, “Sınırı geçmek için basitleştirilmiş belge akışına geçilebilir. Taşkent-Çimkent, Taşkent-Taraz, Taşkent-Almatı ve gelecekte Taşkent-Astana arasında yüksek hızlı tren seferleri başlatılabilir. Sınır ötesi işbirliğinin geliştirilmesi çarpan etkisi yaratacak ve etkileşimin diğer yönlerini de çekecektir.” ifadelerini kullandı.
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Asya Araştırmaları Bölümü Kıdemli Uzmanı Baurcan Auken ise Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in de Orta Asya Devlet Başkanları 6. İstişare Toplantısı’na katılmasının planlandığını belirtti.
Auken, 2023’teki toplantıda da yer alan Aliyev’in Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantılarına katılımının bir gelenek haline geldiğine işaret ederek, “Azerbaycan, Orta Asya ülkeleri için Doğu-Batı güzergahında güvenilir bir geçiş ülkesidir.” dedi.
Kazakistan ile Azerbaycan’ın özellikle Trans Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridoru’nun kapasitesinin artırılmasına yönelik ortak çalışmaları aktif olarak yürüttüğünü kaydeden Auken, “Kazakistan ile Azerbaycan, Orta Asya ve Güney Kafkasya’nın jeopolitik olarak birbirine bağlılığında stratejik öneme sahiptir.” değerlendirmesinde bulundu.
