2. Karabağ Savaşı’nda elde ettiği başarıyı diplomasi masasında da sürdürmeye kararlı olan Azerbaycan, Ermenistan’la barış tesis etmek için girişimlerini 2023’te de sürdürdü. Süreç, hem Rusya’nın hem ABD’nin hem de Avrupa Birliği’nin (AB) arabuluculuğunda üç yönlü yürütüldü.
Taraflar, yıl içerisinde yapılan müzakerelerdeki ilerleme doğrultusunda barış anlaşması için olumlu mesajlar verse de 2023’te kalıcı barışa yönelik imzalar atılmadı.
Azerbaycan ile Ermenistan’ın barış sürecinde 2023’te şu gelişmeler yaşandı:
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 18 Şubat’ta Münih’te üçlü toplantı gerçekleştirdi.
Blinken mayısta, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ın ülkesinde ağırladı. 1-4 Mayıs’ta yapılan bir dizi görüşme sonrasında taraflar “Barış ve Devletlerarası İlişkilerin Kurulmasına İlişkin İkili Anlaşma” taslağının bazı maddeleri üzerinde anlaştı.
Aliyev ve Paşinyan, 14 Mayıs’ta AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in de katılımıyla Brüksel’de üçlü görüşme yaptı. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada görüşmenin “iki ülke arasındaki normalleşme sürecinin ilerletilmesi açısından faydalı ve sonuç odaklı” olduğu belirtildi.
Dışişleri Bakanları Bayramov ve Mirzoyan, 19 Mayıs’ta bu kez Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ev sahipliğinde Moskova’da bir araya geldi. Lavrov, görüşmeye ilişkin “Taraflar, nihai bir anlaşmaya yakın.” görüşünü paylaştı.
25 Mayıs’ta ise Aliyev ve Paşinyan, Moskova’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le üçlü toplantı yaptı. Putin’in, “Bazı zorluk ve sorunlara rağmen genel olarak durum çözüme doğru gidiyor.” açıklamasında bulunduğu üçlü toplantı, toplam 20 dakika sürdü.
Aliyev, Paşinyan, AB Konseyi Başkanı Michel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 1 Haziran’da Moldova’da düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu (AST) Zirvesi sırasında bir araya geldi.
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksey Overçuk, Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Şahin Mustafayev ve Ermenistan Başbakan Yardımcısı Mger Grigoryan, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki ulaşım hatlarının yeniden kurulmasına ilişkin konuları görüşmek üzere 3 Haziran’da Moskova’da bir araya geldi. Toplantıda, Azerbaycan ve Ermenistan, Azerbaycan’ın batı illeri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni birleştiren demir yolu hattının yeniden kurulması hususunda genel mutabakata vardı.
Dışişleri Bakanları Bayramov ve Mirzoyan, 27 Haziran’da bir kez daha ABD Dışişleri Bakanı Blinken’in ev sahipliğinde bir araya geldi. Üç gün devam eden görüşmelerde barış anlaşması taslağının bazı maddelerinde mutabakata varıldı.
Başbakan yardımcıları Mustafayev ile Grigoryan başkanlığındaki sınır belirleme komisyonlarının dördüncü toplantısı, 12 Temmuz’da iki ülke sınırında yapıldı.
Aliyev ve Paşinyan, ülkelerinin toprak bütünlüğüne saygılarını karşılıklı olarak teyit etti
Aliyev, Paşinyan ve AB Konseyi Başkanı Michel, 15 Temmuz’da bir kez daha Brüksel’de üçlü toplantı yaptı. Michel bu toplantıya ilişkin, “Ermenistan ve Azerbaycan liderleri, diğer ülkenin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine saygılarını bir kez daha tam olarak teyit etti. Bu anlayışa göre, Ermenistan toprakları 29 bin 800 kilometrekare, Azerbaycan toprakları ise 86 bin 600 kilometrekaredir.” açıklaması yaptı.
Dışişleri Bakanları Bayramov ve Mirzoyan, 25 Temmuz’da yine Lavrov’un ev sahipliğinde Moskova’da bir araya geldi.
Azerbaycan ordusu, 19 Eylül’de Karabağ’daki yasa dışı Ermeni güçlere karşı antiterör operasyonu başlattı. Yaklaşık 24 saat süren operasyon sonrasında yasa dışı güçler silah bıraktı, yasa dışı Ermeni rejim ise kendisini feshetme kararı aldı. Cumhurbaşkanı Aliyev, “Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü ve egemenliğini tam temin ettiğini” açıkladı.
Brüksel’de 26 Eylül’de, AB Konsey Başkanı Charles Michel’in danışmanları Simon Mordue ve Magdalena Grono, AB’nin Güney Kafkasya Özel Temsilcisi Toivo Klaar ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı Müşaviri Hikmet Hacıyev ve Ermenistan Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Armen Grigoryan arasında toplantı yapıldı.
Aliyev, Granada’daki toplantıya katılmadı
İspanya’nın ev sahipliğinde 5 Ekim’de Granada kentinde düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi kapsamında, Paşinyan ile AB Konseyi Başkanı Michel, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Almanya Başbakanı Scholz, 4’lü bir toplantı yaptı. Toplantıya katılması beklenen Aliyev, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu toplantıya katılmasına olanak sağlanmaması ve Fransa’nın Azerbaycan karşıtı tutumunu gerekçe göstererek dahil olmadı.
İran’ın başkenti Tahran’da 23 Ekim’de, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Bayramov ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Mirzoyan’ın katılımıyla 3+3 formatındaki “Güney Kafkasya’da Kalıcı Barış ve İstikrarın Tesisine Yönelik Bölgesel İşbirliği Platformu”nun ikinci toplantısı yapıldı.
Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Mustafayev ile Ermenistan Başbakan Yardımcısı Grigoryan başkanlığındaki sınır belirleme komisyonlarının 5. toplantısı, iki ülkenin sınırında bulunan Gazah-İcevan bölgesinde 30 Kasım’da düzenledi. Heyetler, toplantıların yönetmeliği konusunda anlaşmaya vardı.
Azerbaycan ve Ermenistan, ilk kez ikili ortak açıklama yayınladı
Azerbaycan ve Ermenistan, 7 Aralık’ta ilk kez ortak bir açıklama yayınlayarak iki devlet arasında güvenin güçlendirilmesine yönelik önemli adımların atılması konusunda anlaşmaya varıldığını duyurdu. Taraflar esir değişimi hususunda anlaştı; Ermenistan, Azerbaycan’ın Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (COP29) Taraflar Konferansı’nın 29. oturumuna ev sahipliği adaylığı lehine kendi adaylığını geri çekti.
13 Aralık’ta Azerbaycan 32 Ermeni askerini, Ermenistan da 2 Azerbaycan askerini serbest bıraktı.
